Medianostalgie

Hugo de Groot
door Nico Fintelman (Smits)

Effe terug in de tijd - Hugo de Groot leefde lang geleden, van 10 april 1583 tot 28 augustus 1654. Velen zal zijn naam niets meer zeggen. Maar de ouderen onder ons die vroeger goed opgelet hebben bij de geschiedenisles zullen nog wel het beroemde verhaal over Hugo en de boekenkist kennen. Hugo de Groot was een rechtsgeleerde, schrijver en advocaat en behoorde tot de 'elite' van het land.

Toen er godsdienst twisten kwamen, iets wat in die tijden een veel voorkomend item was, koos Hugo de 'verkeerde' kant. Eén van zijn opponenten was Prins Maurits (van Oranje) en dat was een machtig man.

Hij zorgde ervoor dat Hugo een levenslange gevangenisstraf kreeg vanwege zijn verkeerde opvattingen en zo kwam het dat Hugo opgesloten werd in een staatsgevangenis, in die tijd gevestigd in slot Loevestein in de buurt van Zaltbommel. Hij mocht nog wel als privilege blijven studeren en daarvoor werd af en toe een grote boekenkist vol met studieboeken afgeleverd op Loevestein.

Toen op een dag in 1621 de kist weer werd opgehaald besloot Hugo niet de te retourneren boeken in de kist te stoppen maar er zelf in te gaan zitten. En zo volgde een spectaculaire ontsnapping uit de gevangenis die voorgoed als legendarisch de geschiedenisboeken is ingegaan. .

De eerstvolgende jaren leefde Hugo in het buitenland maar kwam terug nadat prins Maurits was overleden. Echter, zijn aanwezigheid hier werd niet bijzonder op prijs gesteld door de machthebbers. ugo koos vervolgens voor vrijwillige ballingschap en leefde tot zijn dood in het buitenland waar hij overigens belangrijke diplomatieke functies had. En dan het opmerkelijke: deze Hugo de Groot was er indirect de oorzaak van dat we veel later in NW-Europa zeezenders zouden krijgen. De goede man heeft het zelf nooit geweten, radio werd pas enige eeuwen later uitgevonden

VOC - In de tijd van Hugo de Groot bestond het 'Koninkrijk der Nederlanden' nog niet. Het grootste gedeelte van het gebied dat we nu kennen als Nederland heette toen 'De Republiek der Zeven Verenigde Provincien'. Er was nog geen democratisch parlement en het waren de notabelen van de Provincien (gewesten) die gezamenlijk het bestuur van het land vormden. Dit bestuur besloot om in samenwerking met een aantal welgestelde zakenmensen een grote handelsfirma op te zetten die middels handelsvloten 'zaken' ging doen in Azie (de Oost). Deze firma kreeg de naam Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en werd zeer succesvol.

Het is overigens dezelfde VOC waar een aantal jaren geleden onze toenmalige premier Balkenende in de Tweede Kamer ons ineens aan herinnerde ('We moeten trots zijn, de VOC mentaliteit weer terug krijgen"). Balkenende vergat dat de VOC zich ook bezig hield met zeeroverij en het geweldadig bezetten van gebieden. Maar de VOC werd een staats-multinational waar ook particuliere zakenmensen grote belangen in hadden en waar veel geld werd verdiend. Probleem was wel dat hun zeevloten niet altijd even makkelijk hun verre trips konden maken doordat ze allerlei staten en andere vloten tegenkwamen die hen de doorgang betwisten.

Mare Liberum - Voordat de bovengenoemde avonturen van Hugo de Groot plaatsvonden was hij dus een belangrijk man. Hugo was één van de denkers in de Republiek en hij ontwikkelde een theorie waardoor het veel makkelijker zou zijn om de wereldzeen te bevaren. Mede ingegeven door ideen van anderen schreef Hugo de studie Mare Liberum (1609). Hierin werd het zeerecht bedacht dat ondermeer inhield dat landen alleen de baas waren over het stukje zee langs hun kuststrook. De rest van de wereldzeen was vrij gebied waar geen wetten zouden gelden. Dit werden de zogenaamde 'internationale wateren'. Het zou nog lang duren maar uiteindelijk werd het Mare Liberum in de hele wereld een feit.

En zo gingen we radio maken op zee - Sindsdien kennen we de term 'internationale' wateren. Deze bestaan uit het grootste gedeelte van de wereldzeen waar dus geen nationale wetten gelden. Tot op zekere hoogte kan iedereen daar doen en laten wat hij/zij wil. Daar maakten bijvoorbeeld in de jaren twintig van de vorige eeuw Amerikaanse gokbazen al gebruik van toen zij hun casino's moesten sluiten. Er werden schepen ingericht als casino en verankerd voor de Amerikaanse kust in internationale wateren. Wettelijk niets tegen te doen. Op deze schepen werden vervolgens ook zenders geplaatst waarmee non-stop muziek werd uitgezonden zodat er overal aan boord muzikaal vermaak was voor de goklustigen. Deze zenders waren ook op het vaste land nog te ontvangen. En het waren vervolgens avonturistisch ingestelde zakenmensen uit Denemarken die het Mare Liberum ontdekten als middel om de starre overheids omroep van hun land te kunnen beconcureren.

En zo startte in 1959 's werelds eerste zeezender, Radio Mercur, vanaf een schip in internationale wateren voor de kust van Kopenhagen. Een zender die al gauw navolging kreeg in Scandinavië. En het fenomeen waaide over naar Nederland (1960 Radio Veronica) en België (1962 Radio Antwerpen/Uilenspiegel). Het duurde nog even maar toen volgde ook Engeland (1964 Radio Caroline) en daar was al gauw het hek van de dam. Het Verenigd Koninkrijk kende tussen 1964 en 1968 minstens 15 radiostations die uitzonden vanuit internationale wateren. En toen in 1974 Nederland als laatste in NW-Europa een anti-zeezenderwet invoerde konden Radio MiAmigo en Radio Caroline toch doorgaan dankzij het Mare Liberum. Want hoe moeilijk het ook werd, wettelijk konden de zeezenders alleen aangepakt worden zodra hun activiteiten niet in internationale wateren plaatsvonden.

Delft - Hugo de Groot was dus indirect verantwoordelijk voor de aanwezigheid van zeezenders die op hun beurt een grote invloed hadden op de ontwikkeling van de mediasituatie in Europa. Ieder jaar in augustus herdenken de oude zeezender freaks de radiostations van toen. In Delft, de geboorteplaats van Hugo de Groot, staat op de Markt een standbeeld van hem. Misschien moeten die freaks daar dan maar eens een krans gaan leggen.